Disleksija
ŠTA JE DISLEKSIJA?
Disleksija (lat. dyslexia) podrazumeva smetnje u čitanju i/ili razumevanju pročitanog kod dece/osoba koja pored adekvatne obuke nisu u mogućnosti da razviju sposobnost čitanja i pisanja.
Uzrok disleksije su smetnje i poremećaji jezičkih, perceptivnih i kognitivnih (pažnja, verbalno pamćenje) sposobnosti koji nastaju usled više faktora, među kojima je nasleđe prepoznato samo kao jedan od mogućih.
Smatra se da u zemljama evropskog kontinenta živi od 5 do 10% osoba sa disleksijom sa nešto većom učestalošću kod dečaka 1,5:1.
KAKO SE ISPOLJAVA?
Jezički deficit u okviru disleksije odražava dominantno razvojne smetnje i poremećaje fonološkog razvoja koje se kod dece sa poremećajem u razvoju jezika mogu uočiti mnogo pre ulaska u sistem opismenjavanja. Te smetnje vidljivo se ispoljavaju kroz nemogućnost glasovne analize i sinteze reči koje posledično daju sporo i nesigurno čitanje, nemogućnost upamćivanja oblika slova ili njihove zamene, dok u pozadini ovih smetnji postoje još mnoga manje vidljiva jezička odstupanja.
Centar Logomedika razvio je jedinstven program za lečenje i ublažavanje simptoma disleksije.
Tretmani se sprovode individualno (2-3 puta nedeljno).
- Nemogućnost glasovne analize i sinteze reči
- Teškoće povezivanja slovo-glas
- Neprepoznavanje slova
- Nemogućnost upamćivanja oblika slova ili njihove zamene
- Sporo i nesigurno čitanje
- Zamene, izostavljanja i dodavanja slova i/ili slogova unutar reči
- Zamene fonetski sličnih slova (b-p, d-t, g-k, m-n, ć-đ, č-dž itd.) – obrnuto pisanje slova i brojeva, slogova pa i celih reči
- Smetnje u učenju pravopisa
- Produženo vreme čitanja i pisanja
- Nerazumevanje pročitanog
Često se uz poremećaje čitanja javljaju i poremećaji pisanja (dysgraphia – kao posledica smetnji i poremećaja u vizuelnoj percepciji, prostornoj orjentaciji, nekoordinisanih pokreta ruke) koji se ispoljavaju u vidu:
- Pisanje s desna na levo
- neuredan rukopis
- tekst je loše postavljen u prostoru, bez jasno određenih margina;
- redovi su ulomljeni, talasasti i/ili silaze koso;
- reči su između sebe stisnute ili je prostor između njih neujednačen;
- česta su ispravljanja slova docrtavanjem delova slova „retuširana“,
- slova su uglasta, okrugline su spljoštene;
- slova se ne nadovezuju, nego se često sudaraju, jedna naležu na druga;
- slova su neskladno velika ili jako mala, veličina slova varira u dužim rečima;
- zamenjivanje sličnih slova, kako grafički tako i fonetski slična slova;
- umetanje i izostavljanje slova (kao i u čitanju);
- izvrtanje redosleda slova (kao u čitanju);
KAKO SE DIJAGNOSTIKUJE?
Disleksiju dijagnostikuje logoped. Iako se konačna dijagnoza disleksije ne postavlja pre devete godine života, simptomi koje dete sa disleksijom ispoljava mogu se prepoznati i pre pete godine života – pre učenja veštine čitanja i pisanja.
U Centru za patologiju govora „LogoMedica“ primenjuju se testovi za rano otkrivanje jezičkih smetnji i poremećaja koji će kasnije uticati na učenje čitanja i pisanja.
KAKO SE LEČI? (Logopedske terapijske procedure)
Rehabilitacioni postupak sprovodi logoped.
Rano otkrivanje i sprovođenje mera za otklanjanje i ublažavanje smetnji i poremećaja u sklopu disleksije omogućavaju adekvatno funkcionisanje osobe sa disleksijom.
Specifične logopedske terapijske procedure u lečenju disleksije obuhvatanju sprovođenje fonološkog tretmana, tretman perceptivnih, kognitivnih i jezičkih sposobnosti.
“Na sreću, disleksija je danas problem koji se uspešno prevazilazi ukoliko se pravovremeno prepozna i ukoliko se dete još pre škole uključi na adekvatan logopedski tretman. Kako je čitanja jedno od glavnih kanala za sticanje znanja, ukoliko se ona ne uoči na vreme, osoba koja ima disleksiju neretko će nailazi na nerazumevanje okoline koja će pomislita da je ona ipak „samo lenja“ s obzirom da će dete sa disleksijom biti na primer dobro u matematici, pamćenju onoga što druga osoba govori. Nažalost usled nerazumevanja okoline mogu se razviti i sekundarne posledice koje mogu uticati na njenu psihu. Međutim, mnoge poznate osobe, koje su svojim delima dovele do velikih društvenih promena upravo su imale simptome disleksije. Među njima su naučnici, političari, umetnici, glumci, pevači, sportisti pa čak i pisci: Albert Ajnštajn, Vinston Čerčil, Leonardo da Vinči, Pablo Picaso, Muhamed Ali…”
Odeljenje za poremećaje čitanja i pisanja Logomedika obezbeđuje rehabilitacioni rad sa decom koja imaju probleme u ovladavanju sposobnostima/veštinama čitanja i pisanja. Najčešće radne dijagnoze prema kojima se uspostavlja rehabilitacioni program rada jesu poremećaj u učenju čitanja i/ili razumevanja pročitanog (dyslexia), poremećaj u učenju pisanja (dysgraphia), poremećaj u ovladavanju veštinama čitanja i pisanja u sklopu osnovne dijagnoze (intelektualne ometenosti, poremećaja pažnje…) disortografija, diskalkulija. U okviru ovog odeljenja obavlja se kompletna procena govorno-jezičnog razvoja deteta koja uključuje i procenu detetove jezičke spremnosti za ovladavanje početnim školskim veštinama (čitanja i pisanja). Značaj procene tzv. „predčitačkih“ sposobnosti kao ranih indikatora uspeha u ovladavalju veštinama čitanja i pisanja, je u tome što omogućava otkrivanje i dijagnostikovanje suptilnih odstupanja u razvoju ovih sposobnosti koje ukoliko se ne tretiraju na adekvatan način i u adekvatnom periodu mogu dovesti do značajno nižih postignuća u ovladavanju veštinama čitanja i pisanja te se kasnije u školskom dobu dijagnostikuju kao dyslexia i dysgraphia. LogoMedica raspolaže validnim i standardizovanim mernim instrumentima kojima se omogućava rana detekcija i dijagnostika smetnji i poremećaja u razvoju sposobnosti čitanja i pisanja, na osnovu čega smo u mogućnosti da planiramo adekvatnu jezičku terapiju. Program rada formira se nakon adekvatnog govorno-jezičkog testiranja deteta, validnim i standardizovanim mernim instrumentima, nakon čega se postavlja dijagnoza i planira specifičan rehabilitacioni postupak.
Copyright by Prof. dr Neda Milošević